Özellikle zelzele jenerasyonunda yer alan Türkiye üzere ülkelerde zelzele, hayatımızın kaçınılmaz bir gerçeği durumunda. Zelzelelerin ne vakit olacağını evvelden kestirim edemiyor olsak da fay sınırlarının hareketliliği ve durumu, gelecek zelzeleler hakkında ipuçları verebiliyor. Bize düşen en büyük vazifeyse zelzelelere hazırlıklı olmak.
Günümüzde pek çok gelişmiş ülke, yapıların sarsıntıda yıkılmalarını engellemek için sismik izolasyon sistemini benimsiyor. Ancak bu sistemlerin yapılara eklenmesi bir epey değerliye patlıyor. O denli ki sadece bu sistemin yapıya eklenmesi, yapının maliyetini %20 oranında artırabiliyor. Geçtiğimiz günlerdeyse bu değerli sistemlere alternatif olabilecek yeni bir sismik izolasyon yöntemi ortaya atıldı.
Bina ve yer ortasına toplar yerleştirilebilir
İsviçre Federal Teknoloji Enstitüsü’nde misyon yapan zelzele mühendisi Michalis Vassiliou ve grubu, binaların zelzele sırasında sallanmasını azaltan bir sismik izolasyon usulü geliştirdi. Bu metot kapsamında bina, küre yahut silindirden oluşan bir tabakayla yerden ayrılıyor. Sallanmalara yuvarlanarak reaksiyon veren küre ve silindirler, sarsıntıyı hafif bir sallanma hareketine dönüştürüyor ve bu sallanmayı daha da azaltmak için sürtünme kuvvetinden faydalanıyor.
Bahsi geçen bu sistem, aslında bundan 5.000 yıl evvel inşa edilen Peru piramitlerinde kullanılmıştı. Çalışmadaki araştırmacılar, bu sistemi daha çağdaş yapmak üzere yaptıkları çalışmada artık geri dönüştürülmüş yüzlerce tenis topuna çimento gibisi karışım enjekte ettiler. İki beton levha ortasına sıkıştırılmış dört dolgulu tenis topundan oluşan bir prototip yapan araştırmacılar, top başına 8 kilonewton kuvvetin desteklendiğini keşfettiler. Bu bedel, tek katlı meskenlerde izolasyon sistemlerinin sunduğu takviyeden iki kat daha fazla.
Araştırmada yer almayan Kaliforniya Üniversitesi’nden mühendis Jian Zhang, yeni prosedüre dair yaptığı açıklamada çalışmanın kıymetli olduğunu belirtti. Sonraki adımların daha büyük prototipler oluşturulması olduğunu tabir eden Zhang, bu çeşit sistemlerin sıradan inşaat izolasyonunda da kullanılabileceğini belirtti. Araştırmanın başındaki Vassiliou da sistemi alanda test etmek için fon aldığını açıkladı.