Artık hayatlarımız dijital alemle iç içe geçmiş durumda. Dijital ayak izi de toplumsal medyada fotoğraf paylaşmaktan, online alışverişe kadar her tıklamayla birikiyor. Bir ortamda “Konuştuklarımızı dinliyorlar işte, daha az evvel termosa gereksinimim var demiştim artık önüme daima termos reklamları çıkıyor.” minvalinde cümleler kursak bile birçoğumuz bu işin boyutlarını çok da keder etmeden interneti kullanmayı sürdürüyoruz.
Dijital ayak izi örnekleri kim olduğumuz, neleri sevdiğimiz, nerede yaşadığımız üzere ferdî bilgiler ve daha fazlasının kalıcı bir kaydı olarak özetlenebilir. Peki internet ayak izi tam olarak nedir ve ne için kullanılır? Bu makalede, dijital ayak izi nasıl silinir, dijital ayak izini kimler görebilir gibi soruların karşılıklarını aradık.
Dijital ayak izi nedir?
Bir çölde yürüdüğünüzü hayal edin. Gerinizde bıraktığınız her adım ayaklarınızın da birer izini bırakacaktır. Artık de ardınızdan izlerinizi takip eden biri olduğunu düşünün, bu kişi kolay iddialarla bile ayağınızın ortalama kaç numara olduğunu, ne cins bir ayakkabı giydiğinizi hatta uzunluğunuzu bile varsayım edebilir.
Peki ya internette bıraktığımız izler nasıl oluşuyor? Onlar tahmini olmaktan çok uzakta. Bu internet ayak izleri sayesinde bir tüketici olarak neleri sevdiğimiz ya da nelere gereksinim duyduğumuzdan tutun, neye muhtaçlık duyabileceğimize dair gayesi giderek daha da isabetli vuran kestirimler yapılmakta.
Dijital ayak izimiz, esasen çevrim içi faaliyetlerde bulunurken geride bıraktığımız bilgi izleridir
Buna toplumsal tarama geçmişi, medya paylaşımları, aratmalar, e-postalar, beğenilerimiz, beğenmediklerimiz, pozisyon bilgilerimiz ve hatta ziyaret edilen web siteleri dahildir. Bunu, çevrim içi varlığımızı sergileyen sanal bir ekmek kırıntısı izi olarak da düşünebiliriz.
Bıraktığımız dijital ayak izine örnekler:
- Aktif dijital ayak izleri
- Pasif dijital ayak izleri
Yaptığımız her şey, hem kasıtlı hem de kasıtsız olarak çevrim içi bir dijital ayak izi bırakır. Dijital ayak izi cinslerini üstteki üzere iki başlıkta ele alabiliriz.
Aktif dijital ayak izleri
- Bilgi paylaşımı: Bir toplumsal medya hesabı oluşturduğunuzda, bir bültene kaydolduğunuzda yahut çevrim içi bir form doldurduğunuzda şahsî bilgilerinizi etkin olarak paylaşmış olursunuz.
- İçerik yayımlama: Toplumsal medyada yorum, fotoğraf yahut görüntü yayınladığınızda, çevrim içi etkinliğinizin bir kaydını oluşturursunuz.
- Satın alma işlemleri: Çevrim içi alışveriş yaptığınızda ödeme bilgilerinizi üçüncü taraf bir şirkete vermiş olursunuz.
Bunlar, toplumsal medya gönderileri, bloglar ve e-postalar üzere dijital kimliğinizle yaptığınız hareketlerinizin kaydıdır. Şuurlu olarak girdiğiniz bilgiler ve paylaşımlarınız aktif dijital ayak izinizin bir modülünü oluşturur.
Pasif dijital ayak izleri
Kasıtsız oluşan pasif ayak izleri, biz kullanıcıların açık bilgisi olmadan toplanan bilgilerden kaynaklanır. Mesela çevrim içi davranışlarımızı izleyen web sitesi çerezleri yahut tarayıcılar tarafından kaydedilen tarama geçmişimiz.
Dijital ayak izi neden bu kadar değerli?
Her ne kadar başlangıçta kulağa zararsız gelse de, dijital ayak izi, kimlik ve kapalılık üzerinde kalıcı bir tesire sahip olabilir. İncelemelerinizi ve niyetlerinizi çevrim içi olarak yayımladığınızda, tıpkı vakitte etkileşimde bulunduğunuz web siteleri ya da şirketler ilgi alanlarınızı, siyasi inançlarınızı ve toplumsal görüşlerinizi belirleyerek dijital profilinizi oluşturmak için de kullanılabilir.
Bir yandan dijital ayak izlerimiz arkadaşlarla irtibat kurmak, yeni şeyler öğrenmek ve hatta iş bulmak için bile kullanılabilir. Öte yandan reklamlarla bizi gaye almak, hareketlerimizi takip etmek ve hatta kimliklerimizi çalmak için de kullanılabilirler. Bu sebeple bir noktada kaçınılmaz olarak bıraktığımız dijital ayak izlerinden en âlâ biçimde yararlanmak, daima bilgi izlerimizi bırakmaktan ya da büsbütün kaçınmaktan değil, istikrarını yanlışsız bir halde tutturmaktan geçiyor.
Her şeyde olduğu üzere birtakım avantaj ve dezavantajları da var! Dijital ayak izinin uygun ve berbat taraflarına bakalım:
Dijital ayak izinin artıları:
- Dolandırıcılık faaliyetleri dijital ayak izleri kullanılarak takip edilebilir.
- Şirketler, müşterilerin tercihlerine nazaran kullanıcılara eser önerebilir.
- Kişiselleştirme.
- Saklanan bilgilerin süratli bir formda geri çağırabilme rahatlığı.
- İşe alım uzmanları, dijital ayak izlerini kullanarak iş konumları için hakikat adayları bulabilirler.
Dijital ayak izinin eksileri:
- Potansiyel olarak kimlik yahut data hırsızlıklarına yol açabilir.
- Dijital ayak izleri birden fazla vakit silinemez ve kalıcıdır.
- Gizlilik kaybı.
- İstenmeyen istekler/iletişimler.
Kendinizi Google’da aratmayı denediniz mi? Sanki hangi sitede fi tarihinden kalma ne yorumlar bırakmışsınız? Tamamen unuttuğunuz lise döneminize ait eski profil fotoğrafınıza bile rastlama ihtimaliniz yüksek!
Dijital ayak izi nasıl silinir? Bunun somut bir cevabı olmasa bile azaltmak için sistemler mevcut:
- Gizlilik ayarlarını inceleyin ve düzenleyin.
- Kullanmadığınız hesapları silin.
- Çevrim içi varlığınızı takip ve denetim edin.
- Özel tarama modlarını kullanın.
- Tarayıcı çerezlerini ve önbelleğini sistemli olarak temizleyin.
- Veri toplama dışında kalma
- Çevrim içi hesaplarınızı sistemli olarak denetim edin
- Çevrim içi profillerinizi güncelleyin ve optimize edin
İrili ufaklı her dijital aktivitemizin izi mevcut. Yani dijital ayak izini silmek ya da tamamen yok etmek mümkün değil. Tekrar de üstte bahsettiğimiz adımlarla muhtemel bir riski azaltabiliriz.
Gizlilik ayarlarınızı inceleyin ve düzenleyin
İşe sosyal medya hesaplarınızı denetleyerek başlayabilirsiniz. Gizlilik ayarlarınızı düzenleyerek profilinizi, gönderilerinizi ve ferdî bilgilerinizi kimlerin görüntüleyebileceğini tercihlerinize nazaran sınırlayın. Bu ayarlamaları yaptıktan sonra değişen tercihlerinize ahenk sağlaması için bu ayarları tertipli olarak güncelleyin.
Kullanmadığınız hesapları silin
Artık kullanmadığınız yahut gereksinim duymadığınız hesapları kapatmayı düşünebilirsiniz. Sahip olduğunuz her hesap potansiyel bir bilgi toplama kaynağıdır. Kullanılmayan hesapları ortadan kaldırarak dijital ayak izinizi azaltırsınız.
Çevrim içi varlığınızı yönetin
Çevrim içi paylaştığınız içeriklere dikkat edin. Ne kadar az bilgi, o kadar silik bir ayak izi diyebiliriz. Şahsî bilgilerinizi paylaşmadan evvel iki kere düşünün. Çevrim içi hesaplarınızın kapalılık ayarlarını ve güvenlik özelliklerini sistemli olarak incelemeye vakit ayırın. Toplanan datalardan haberdar olduğunuzdan ve bunlara kimlerin erişebileceği konusunda denetim sahibi olduğunuzdan emin olun.
Özel tarama modlarını kullanın
Hassas aramalar yaparken yahut şahsî hesaplara erişirken tarayıcınızın özel yahut kapalı modunu kullanın. Bu, arama geçmişinizin ve oturum açma bilgilerinizin saklanmasını maniler.
Veri toplama dışında kalma
Birçok çevrim içi hizmet, reklam emelli data toplamayı devre dışı bırakma seçeneği sunar. Sık ziyaret ettiğiniz web sitelerinin saklılık ayarlarını inceleyin ve tercihlerinizi buna nazaran düzenleyin.
Tarayıcı çerezlerini ve önbelleğini nizamlı olarak temizleyin
Çerezler ve önbelleğe alınan datalar, dijital ayak izinizin kıymetli bir kısmına katkıda bulunabilir. Çevrim içi etkinlikleriniz hakkında depolanan data ölçüsünü azaltmak için tarayıcınızın çerezlerini ve önbelleğini tertipli olarak temizleyin.
Çevrim içi profillerinizi güncelleyin ve optimize edin
Çevrim içi profillerinizi hakikat ve alakalı bilgilerle aktüel tutun. Başarılarınızı ve katkılarınızı vurgulamak için profillerinizi optimize edin.
Sonuç olarak, çevrim içi ve çevrim dışı omurlarımızın giderek daha fazla iç içe geçtiği bir dünyadamdijital ayak izi nedir anlamak, sorgulamak ve yönetmek her zamankinden daha kıymetli. Büsbütün silmek sıkıntı olsa da, internet ayak izini kimler görebilir gibi bilgileri denetim etmek için birtakım adımları atmak, gizliliğimizi korumada başarılı bir yol kat edebilir.
Veri güvenliği demişken bu hususlara da göz atmak isteyebilirsiniz: