Dünyadaki hayatın evrimi, bilimin en büyük gizemlerinden birisi diyebiliriz. Lakin bu gizemi için bir adım daha atmış olabiliriz ve Supermountains ismi verilen ‘süper dağlar’, ömrün en kıymetli biyolojik bükülme noktalarından ikisi sırasında kritik bir rol oynamış olabilir.
Bu ay Earth and Planetary Science Letters mecmuasında yayınlanan yeni bir çalışmada, Avustralya Ulusal Üniversitesi’nden (ANU) araştırmacılar, ilkel Nuna ve Transgondwana muhteşem dağlarının, gezegenin yüzeyinde temel mineral ve atmosferik kaynaklarını etkilediğini ve bu sayede dünyayı başlattığını ortaya koyuyor.
Supermountains dağları Himalaya’dan 3 kat daha büyük
Yerkabuğundaki tektonik plakalar çarpıştığında, kabuk bir enkaz sırasında bir otomobilin kaportası üzere buruştukça dağlar oluşur. Süreç on milyonlarca yıl sürebilir ancak sonuç, Himalaya dağları üzere bu üstün dağlar da gezegenin en yüksek dağlarından bazılarıdır.
Yaklaşık 2 milyar yıl önce, muhteşem kıta Nuna’nın oluşumu, Nuna süper dağı adı verilen devasa bir sıradağ üzere görünüyor. Tıpkı şey, yaklaşık 600 milyon yıl önce harika kıta Gondwana’nın oluşumu sırasında da oldu. Haricinde de Transgondwana muhteşem dağı oluştu.
Ph.D. Ziyi Zhu, “Bugün bu iki harika dağ gibisi yok.” ANU’da aday ve çalışmanın baş muharriri, bir üniversite açıklamasında şu biçimde açıklama yaptı; “Bu yalnızca yükseklikleri değil 2.400 km uzunluğundaki Himalayala Dağları’nın üç yahut dört katı olduğunu hayal edebiliyorsanız, ölçek hakkında bir fikir edinirsiniz.” dedi.
Transgondwanan süper dağı olarak bilinen ikinci dağ, 575 milyon yıl evvel birinci büyük hayvanların ortaya çıkışı ve 45 milyon yıl sonra, birçok hayvan kümesinin fosil kayıtlarında göründüğü Kambriyen patlamasıyla çakışıyor. ANU araştırmacıları, Dünya’nın atmosferini ve okyanuslarını oksijenlendirme sürecinin sabit olmadığına dikkat çekiyor. Bunun yerine, patlamalar halinde geldi ve bu süreçteki en büyük iki akın, bu iki muhteşem dağın oluşması ve erozyona uğramasıyla çakıştı.
Bu olay bir tesadüf olabilir mi?
Jeolojik kayıtlarda bir üstün dağın varlığının ve tıpkı periyottaki büyük evrimsel ilerlemelerin elbette alakasız olması mümkün denilebilir. Tekrar de deliller ikna edici yani etkilemesikuvvetle mümkün vegezegenimizin geçmişinde şimdiye kadar ki zamansal durumlar olmasına karşın, ispatların olması bile büyük bir sorun.
Ayrıca halihazırda bildiklerimizi temel alarak gördüğümüz biyolojik çeşitlilik için mantıklı bir açıklama sağlar. Yüzde 100 katılık ile asla bilinmez. Ama durum böyleyse ve süper dağlar yaşamın evriminde önemli bir faktörse, bu sırf buraya nasıl geldiğimizi açıklamaya yardımcı olmakla kalmaz, birebir vakitte cihanın diğer yerlerinde ömür arayışımızda da bizeyardımcı olabilir.