1940’larda birinci kere ortaya çıkan elektrikli cam sistemi, zenginlere yönelik otomobillerde bulunan lüks bir özellikti. Hidroelektrik sistemle çalışan elektrikli camlarla donatılmış birinci araba ise Packard 180’di. 80’li yılların sonlarına geldiğimizde, milletlerarası pazarda birçok arabanın camı elektrikliydi artık.
Araba camlarının arkasındaki bu başarılı mühendislik dizaynına sahip mekanizmanın nasıl işlediğine, öncesinde kullanılan kollu mekanizmayı da inceleyerek bakalım.
Eski otomobillerdeki cam düzeneği nasıl işliyordu?
Eski otomobillerde karşılaşabileceğimiz kollu cam açma sistemi, hayatımızda o kadar yer etti ki hâlâ trafikte bir tartışma anında “Camı aç!” demeye karşılık olarak kol çevirme hareketini görebiliyoruz. Hatta izleyenler hatırlar, Cem Yılmaz’ın “Fundamentals” stand-up’ında bu hususla ilgili bir kısım vardı.
Neyse bahsimizi çok dağıtmayalım. Bu eski otomobillerdeki kol, pencereyi itmekle ya da çekmekle görevliydi. Çok karmaşık bir düzeneği yoktu, kolay bir krank ve dişli düzeneğiyle yapılabiliyordu.
Krank döndüğünde, camın modülleri hareket ediyor ve cam açılıyor ya da kapanıyordu. Üstteki “Lesics” isimli YouTube kanalının animasyonlarıyla çok daha net kavrayabiliyoruz mekanizmayı.
Sonra bir dayanak noktası daha eklendi ve makas düzeneği ortaya çıktı.
Camların tek bir noktadan desteklenerek üst kaldırılması yahut aşağı indirilmesi, sürtünmedeki küçük bir fark yüzünden dengesizliğe yol açabiliyordu. Fakat cama ikinci bir dayanağın sağlanması, bu sorunun önüne geçebildi.
Makas tipi sistem denilen bu sistemde, bağlantıların bir ucu ortada döndürülürken başka ucu sürgülere bağlı. İkinci dayanak, mekanizmayı çok daha sağlam kılıyor. Birebir sistem, katlanır kapı ve bilgisayar klavyesi üzere yerlerde de kullanılıyor.
Makas düzeneğine sahip otomobil camlarında hâlâ her şey kusursuz değildi.
Yeni sistemle da pencereler, apansız aşağı düşebiliyordu. Bunun önüne geçmek için dönme noktasına bir spiral yay yerleştirdiler. Bu yay, pencerenin üst yanlışsız hareketi sırasında gevşerken aşağı gerçek hareketinde sıkışıyordu.
Böylece cam ansızın düşmüyordu ve efor da azalmıştı. Ancak problemler burada da son bulmadı. Sistemdeki en büyük açık; camların, otomobilin dışından iterek yahut çekerek açılabilmesiydi. Hırsızlığa açık davetiye yani.
Bu sorunun önüne geçmek için sonsuz dişli düzeneği tasarlandı.
Sonsuz dişlinin, çark dişlisini döndürebileceği lakin çark dişlisinin, sonsuz dişliyi döndüremeyeceği bir düzenek. Krank, sonsuz dişliye bağlı olduğu için mekanizmayı sadece yolcu çalıştırabilir. Birisi camı hareket ettirmeye çalıştığında ise hareket, sonsuz dişliye gider ve her şey sıkışır.
Günümüzdeki elektrikli düzeneklerde olan şey ise dişli düzeneğine ufak bir DC motor bağlanması. Üstteki görselde gördüğünüz üzere manuel pencere, basitçe elektrikli pencereye dönüşüyor.
Bu tasarım da makara ve halat sistemiyle geliştirildi. Aşağıdaki animasyonda gördüğünüz üzere halatla kontaklı sürgüler, camı destekliyor.
Elektrikli camların avantajlarını ve dezavantajlarını sıralayacak olursak:
Yeni kuşak camlardaki sistem, sürüş sırasında tek bir düğmeye dokunarak camları basitçe denetim etmeyi sağlar; şoför, tüm camları denetim edebilir; ekstra bir kuvvet gerektirmez.
Öte yandan bu elektrikli camların kesimleri, vakitle en kolay aşınan parçalardandır. Hatta bazen cam, yerinden çıkabilir ve arızaya neden olabilir.
Arabalarla ilgili merak konusu olabilen hususlardan birini daha aydınlattığımız içeriğimiz bu kadardı. Pekala siz hangi cam sistemini tercih ediyorsunuz? “Ben nostalji insanıyım, eski tip güzeldir.” diyenlerden misiniz yoksa “En az efor, azamî randıman. Bu türlü devam.” diyenlerden mi?
Otomobillere meraklıysanız diğer içeriklerimize göz atabilirsiniz: