Araba Egzozlarının Alev Püskürtmesinin Arkasında Nasıl Bir Sistem Var? (Ürkütücü Olduğu Kadar Havalı da)

Araba egzozundan apansızın çıkan bu alevler, tıpkı vakitte after fire olarak da bilinir ve elbette her araba, bu ateşi püskürtmeye elverişli değildir. Yeniden bu olayın zannettiğiniz kadar kolay olmadığını da baştan söyleyelim.

Peki, otomobillerin egzozlarından alev püskürmesinin ardında nasıl bir sistem var?

Aslında bu alevlerin temelinde, ateşlenmeye müsait bir motorda buharlaşan yakıt ve oksijenin birbiriyle karışımı vardır. 

Kontrol altında tutulabilen bu patlamalar, motorun ve tekerleklerin dönmesine sebep olur. Ama birtakım vakitler, bu yakıtın tamamı yanmaz. Şayet yakıt, sıcak egzoz borularına girip dışarıdaki oksijenle buluşmayı başarabilirse, işte o vakit egzoz borusundan çıktığında büyük bir ateşle tutuşur.

Elbette bu durum, günlük hayatta kullanılan tipik bir arabada gerçekleşmez. Bu araçların motorları daha küçük olduğundan, çalışması gereken yakıt ölçüsü çok daha azdır. 

Bunun yanı sıra binek araçlarda, yakıtın egzoz borusuna ulaşmadan evvel geçmesini sağlayan kapsamlı bir egzoz sistemi vardır.

Katalitik konvertör

Yine bu araçların egzozlarında katalitik konvertörler de bulunur. Bu konvertörler ise daha pak emisyonlar sağlamayı gayeler ve örneğin, çok ölçüde yakıt buharı üzere kirletici maddeleri temizler.

Fakat kelam konusu 12 silindirli motora sahip bir Lamborghini ise ve bu aracın 760 beygir gücü kıymetinde yanma gazı yaydığı düşünüldüğünde, onun çok sıcak bir egzoza muhtaçlığı olduğu sonucu çıkar. Kısaca katalitik konvertörünün, ekstra yakıt sayesinde alev almadan faal olması mümkün değildir.

Ayrıca bu alev patlamalarını, bir nebze daha küçük turboşarjlı ve özellikle gecikme önleyici sistemlere sahip motorlarda da görmek mümkün olur.

Anti-lag

Turboşarjların, motora basınçlı hava emerek ekstra güç sağlaması ise yarış ve tuner otomobillerinde bulunan anti-lag sayesindedir. Bu kesimin işleyiş temelinde de motora basınçlı hava emmesi vardır. 

Ateşin oksijensiz var olamayacağı hepimizin malumu. Bu durum, daha âlâ bir yanma ve daha güçlü bir motoru beraberinde getirir. Öte yandan turboşarjlar, otomobillerin egzoz gazları tarafından çalıştırılır ve bu gazlar, havayı çekmeye başlayan bir pervaneye bağlı türbini sarar.

Ayağınızı gazdan çektiğiniz an, egzoz gazları ve turboşarjlar durur. Ayağınızı tekrar gaza bastığınızda ise turbonun tekrar destek moduna geçmesi için gereken ekstra mühlet gecikme olarak bilinir.

Araçlardaki gecikme tedbire, motorun gecikmeli bir halde daha küçük bir ateşleme oluşturarak programlanmasını sağlar.

Geç gelen bir kıvılcım, sadece silindirlere daha fazla yakıt girmesini sağlamakla kalmaz tıpkı vakitte yanmanın, mümkün olabileceği kadar geç gerçekleşmesine de sebep olur. Bu yakıt karışımı da silindirin dışında tutuşmaya devam eder.

Ayrıca egzozun ısısı, türbinin sarılmasına sebep olur ve böylelikle aracın motoru, daima olarak güç alır. Böylelikle moturun dışındaki yanmadan kaynaklanan alevler, egzoz borusundan çıkar. 

Egzoz alevlerine sebep olan bir öteki şey de iki kademeli periyot sınırlayıcılar ya da bir öteki ismiyle fırlatma denetim sistemleridir. 

Devir sınırlayıcılar, motorun kırmızı çizgisinin yakınında bulunur ve içten yanmalı bir motorun, iç modüllere ziyan vermeden çalışmasını sağlamak için tasarlanmış azamî motor suratıdır.

Temel olarak araçlar motorun patlamasını önlerken, hızlanmayı en üst seviyeye çıkarmak için motorun dönme suratını sınırlayacak biçimde programlanır. Adeta bu sınırlayıcılar, kalkış için motora en güzel olduğunu düşündüğü zamanda kalmasını söyler.

Bu durum, lastiklerin mümkün olduğunca kavrama sağlamasına, tekerleklerin patinajını en aza indirgemesine ve araç durduktan sonra tekrar kalkarken, yolda hızlanmasına imkan sağlar. 

Tüm bunların yanı sıra ateş püskürten havalı bir otomobile sahip olmak isterseniz, iki defa düşünmenizde yarar var. Zira alev çıkaracak biçimde modifiye edilen araçların kamuya açık yerlerde kullanımı, ekseriyetle çeşitli cezalarla sonuçlanabilir. 

Kaynaklar: Insider Cars, Science ABC