Her taraftar, transfer dönemini iple çeker. Tuttuğu kadroya yeni ve bilhassa yıldız futbolcuların katılması onları heyecanlandıran ögelerden biridir. Futbol kulüplerinin gelirlerinden bahsettik lakin masraflara bakacak olursak en büyük harcamalar yeniden transfer devirlerinde yapılıyor. Bilhassa son yıllarda, artık futbolcular için devasa fiyatların ödendiğine şahit oluyoruz. Son olarak 2021 yılında farklı ülkelerden tüm gruplar, 4.86 milyar dolarlık bir transfer harcaması yaptı. Bu 2020 yılında 5.63 milyar dolar, 2019’da ise 7.35 milyar dolardı. Pandeminin kulüp ekonomilerini etkilemesiyle toplam harcama meblağlarının azaldığını görsek bile, hala çok büyük bir havuzdan bahsediyoruz.
Tabii ki transfer denilince akla birinci gelen platform ise ‘Transfermarkt’ oluyor. Transfermarkt aracılığı ile ekiplerin ve futbolcuların istatistiklerine, form durumlarına ve transfer harcamalarına ulaşabiliyoruz. Bugün bizim ele alacağımız bahis ise, Transfermarkt’ta yer alan futbolcu piyasa kıymetlerinin hangi kriterlere nazaran hesaplandığı.
Öncelikle, ‘Bonservis bedeli’ ve ‘Piyasa Değeri’ nedir?
Futbolcular, bir ekiple anlaştığında işi resmiyete dökmek ismine kontrat imzalarlar. Bu kontratta futbolcunun o kadroda ne kadar kalacağı yani sözleşme süresi de yer alır. Şayet futbolcu, kontrat müddeti devam ederken başka bir gruba gitmek isterse, gitmek istediği grubun şu anki grubuna bir tazminat ödemesi gerekir. İşte bu tazminat fiyatına bonservis bedeli diyoruz. Bonservis bedeli, futbolcunun mukavelesinde yer alan özgür kalma fiyatı ya da kadroların ortasındaki mutabakata nazaran değişiklik gösterebilir.
Piyasa değeri ise oyuncuların dönemsel performasına ve çeşitli etmenlere bağlı olarak değişen iddiası bonservis bedelleridir. Resmi nitelikte olmayan piyasa pahaları, o devrin transfer için harcanan paraya, kadro bütçelerine, ülkere ve futbolcunun özelliklerine nazaran değişiklik gösterebilir.
Peki Transfermarkt futbolcuların piyasa bedellerini nasıl hesaplıyor?
Öncelikle Transfermarkt’ın her ne kadar transfer denilince akla gelen birinci platform olsa bile resmi bir nitelik taşımadığını belirtelim. Yani futbolcuların piyasa pahaları, varsayım üzerine hesaplanıyor. Fakat spor – iktisat araştırmacılarının daha evvel yaptığı ölçümlemelere nazaran, Transfermarkt, oyuncuların piyasa kıymetlerini belirleme konusunda resmi bonservis bedelleri de düşünüldüğü vakit epey başarılı. Pekala bunu nasıl yapıyorlar?
İlk olarak Transfermarkt’ın makul bir algoritma kulanmadığını söyleyelim. Hedefleri, oyuncunun net fiyatını değil, o anki futbol piyasasına nazaran oyuncunun satışı/transferi olması durumunda o oyuncudan beklenen kıymeti belirlemek. Bunu yaparken de oyuncu istatistikleri ve son periyot performansı, oyuncunun transfer geçmişi, yer aldığı lig, oyuncu hakkında çıkan haberler ve Transfermarkt topluluğundan yararlanıyorlar.
Oyuncu için daha evvel ödenen transfer fiyatı ve maaşlar hesaba katılıp, transfer piyasasında öbür oyunculara ödenenen fiyatlar de ele alınıyor ve ortalama bir değer belirleniyor. Bu pahalar, her dönem iki sefer yeniden güncelleniyor. Dönem devam ederken yeni müddet almaya başlayan ve performansını artıran genç oyuncular içinse bu güncelleme yoluna daha sık başvuruluyor. Yani Transfermarkt’ın futbolcuların piyasa bedelini belirlerken genç oyuncuların takibine öncelik verdiğini ve onlar için daha sıkı bir çalışma yaptıklarını söyleyebiliriz.
Transfermarkt’ın futbolcu piyasa pahalarını hesaplarken baktığı kriterler:
- Futbolcunun yaşı
- Futbolcunun kulüp ve ulusal kadroda gösterdiği performans
- Futbolcunun oynadığı ligin sportif ve finansal açıdan seviyesi
- Futbolcunun gelişme potansiyeli
- Futbolcu ile ilgilenen kulüp sayısı ve seviyesi
- Futbolcunun tecrübesi
- Futbolcunun sakatlık yaşama duyarlılığı
- Transfer piyasasındaki genel eğilimler, talepler ve ödenen ücretler
Bu kriterlere ek olarak farklı durumlar da ortaya çıkabiliyor. Kulüp ve oyuncu ortasında yapılan resmi sözleşmeye nazaran farklı piyasa bedelleri de oluşabiliyor. Kulübün oyuncu için belirlediği bonservis bedeli, transfer koşulları, oyuncunun istekleri, maaş düzeyi, mukavele opsiyonları üzere durumları örnek olarak verebiliriz.
Transfermarkt’ın futbolcu piyasa kıymetlerini neye nazaran hesapladığını görmüş olduk. Artık ödenen bonvervisin yüksekliği ile futbol tarihine geçmiş transferlere bir bakalım ve oyuncuların o dönemki Transfermarkt piyasa değerlerini inceleyelim.
En yüksek bonservisin ödendiği futbolcu transferleri ve piyasa kıymetleri:
- Neymar
- Kylian Mbappe
- Ousmane Dembele
- Philippe Coutinho
- Joao Felix
- Antoine Griezmann
- Jack Grealish
- Cristiano Ronaldo
- Romelu Lukaku
- Eden Hazard
Eden Hazard’ın Chelsea’den Real Madrid’e transferi
- Sezon: 2019/2020
- Resmi olarak ödenen bonservis: 115 milyon euro
- O dönemki Transfermarkt piyasa bedeli: 150 milyon euro
Belçikalı futbolcu Eden Hazard, Fransız takımı Lille’de gösterdiği performansın akabinde Chelsea’ye katıldı. Yıldız oyuncu, burada da âlâ bir performans göstererek Ronaldo’dan sonra yeni bir dünya yıldızını gruba kazandırmak isteyen Real Madrid’e adeta göz kırptı. Beklenen bu gelişme 2019 yılında yaşandı ve Hazard, 115 milyon euroluk bonservis bedeliyle Madrid’in yolunu tuttu.
Lukaku’nun Inter’den Chelsea’ye transferi:
- Sezon: 2021/2022
- Resmi olarak ödenen bonservis: 115 milyon euro
- O dönemki Transfermarkt piyasa pahası: 100 milyon euro
Premier Lig takımı Chelsea, aslında 2011 yılında Lukaku’yu 15 milyon euro karşılığına Belçika grubu Anderlecht’ten takımına katmıştı. Lukaku o devir bir türlü bekleneni veremedi ve West Brom’a kiralandı. Bu noktadan sonra mesleği artık Chelsea’den bağımsız ilerleyen Lukaku, kendini 2019 yılında Inter’e transfer olduktan sonra gösterebildi. Chelsea de bu performansa kayıtsız kalmayarak 2011’de 15 milyon euroya transfer ettiği Lukaku’yu 2021’de 115 milyon euroya yine takımına kattı.
Cristiano Ronaldo’nun Real Madrid’den Juventus’a transferi:
- Sezon: 2018/2019
- Resmi olarak ödenen bonservis: 117 milyon euro
- O dönemki Transfermarkt piyasa kıymeti: 100 milyon euro
Aslında CR7’den bahsedecek olursak şayet, aklımıza birinci olarak Manchester United’dan Real Madrid’e transferi gelebilir. Portekizli yıldız Cristiano Ronaldo, o periyot 94 milyon euroluk rekor fiyatla Madrid’in yolunu tutmuştu. Lakin Ronaldo’nun bir sonraki satışı daha da fazla bir fiyatla gerçekleşti. Ronaldo, 23 yaşında geldiği Real Madrid’den 2018 yılında 31 yaşındayken ayrıldı ve 117 milyon euro karşılığına Juventus’a katıldı.
Jack Grealish’in Aston Villa’dan Manchester City’ye transferi:
- Sezon: 2021/2022
- Resmi olarak ödenen bonservis: 117.5 milyon euro
- O dönemki Transfermarkt piyasa değeri: 65.5 milyon euro
Aston Villa altyapısından yetişen İngiliz futbolcu Jack Grealish, 2011 yılında adımını attığı kadrosuna 2021 yılında tam 117.5 milyon euro kazandırdı. Grealish, dudak uçuklatan bu bonservis bedeliyle katıldığı Manchester City’de mesleğine devam ediyor.
Antoine Griezmann’ın Atletico Madrid’den Barcelona’ya transferi:
- Sezon: 2019/2020
- Resmi olarak ödenen bonservis: 120 milyon euro
- O dönemki Transfermarkt piyasa bedeli: 130 milyon euro
Atletico Madrid, yaptığı transferlerden performans alması ve daha yüksek bonservis bedelleriyle farklı gruplara göndermesiyle meşhur. 2018’den bu yana ayrılan oyuncuları sebebiyle bir takım yapılanmasına giren Barcelona da Atletico’nun yıldızı Griezmann’ı 120 milyon euro karşılığında renklerine bağladı. Lakin Barcelona’da bu aşı tutmadı ve İspanyol oyuncu daha sonra tekrar kiralık da olsa Atletico’ya döndü.
Joao Felix’in Benfica’dan Atletico Madrid’e transferi:
- Sezon: 2019/2020
- Resmi olarak ödenen bonservis: 127.2 milyon euro
- O dönemki Transfermarkt piyasa pahası: 70 milyon euro
Atletico Madrid’in transfer sisteminden az çok bahsetmiştik. Atletico, Benfica’da forma giyen 19 yaşındaki Felix’in performansına ise kayıtsız kalamadı. İspanyol grubu, 2019 yılında kesenin ağzını açarak 127.2 milyon euro karşılığında genç futbolcuyu takımına kattı. O periyot 19 yaşında olmasına rağmen futbol tarihinin en yüksek bonservisli transferlerden birisi olması çok tartışılmış, Felix ise ”Transfer fiyatlarını futbol piyasası belirliyor. Benim buradaki tek hedefim futbol oynamak” diyerek kendini savunmuştu.
Philippe Coutinho’nun Liverpool’dan Barcelona’ya transferi:
- Sezon: 2017/2018
- Resmi olarak ödenen bonservis: 135 milyon euro
- O dönemki Transfermarkt piyasa bedeli: 90 milyon euro
Futbol tarihinde uğruna en yüksek bonservis ödenen futbolcuların çoğunun Brezilyalı olmasına şaşmamalı. Bir futbol ülkesi olan Brezilya ulusal grup bazında büyük muvaffakiyetler elde etmiş ve her vakit futbol dünyasına yeni yetenekler kazandırmıştır. İşte Philippe Coutinho da bunlardan biriydi. Barcelona, 2018’de Coutinho’yu Liverpool’a 135 milyon euro ödeyerek takımına kattı lakin performasıyla bir türlü bonservisinin karşılığını veremedi. Coutinho, şu anda Aston Villa’da kiralık olarak forma giyiyior.
Ousmane Dembele’nin Dortmund’dan Barcelona’ya transferi:
- Sezon: 2017/2018
- Resmi olarak ödenen bonservis: 140 milyon euro
- O dönemki Transfermarkt piyasa kıymeti: 33 milyon euro
Ousmane Dembele, yeniden genç yaşına rağmen yüksek bir bonservisle transfer olan isimlerden. Barcelona, yıl 2017’yi gösterdiğinde Alman takımı Dortmund’un yalnızca 1 dönem evvel 35 milyon euroya takımına kattığı Dembele için 140 milyon euro ödedi.
Kylian Mbappe’nin Monaco’dan Paris Saint – Germain’e (PSG) transferi:
- Sezon: 2018/2019
- Resmi olarak ödenen bonservis: 145 milyon euro
- O dönemki Transfermarkt piyasa kıymeti: 120 milyon euro
Son periyodun ve geleceğin parlayan yıldızlarından Kylian Mbappe, Fransız devi Paris Saint – Germain’in gözünden de kaçmadı. Yıldız transferleri için her devir kesenin ağzını bonkörce açan PSG, Mbappe için de Monaco’ya 2018’de 145 milyon euro ödedi. Şimdiden Cristiano Ronaldo ve Lionel Messi ile kıyaslanan Mbappe’nin ilerleyen yıllarda bonservis bedelini daha da artıracağına kimsenin kuşkusu yok.
Neymar’ın Barcelona’dan Paris Saint – Germain’e (PSG) transferi:
- Sezon: 2017/2018
- Resmi olarak ödenen bonservis: 222 milyon euro
- O dönemki Transfermarkt piyasa bedeli: 100 milyon euro
Fransa Ligi Ligue 1’de çaba eden Paris Saint – Germain (PSG), Katar Sermayesi’ne satılmasıyla birlikte yıldız futbolculara alışmıştı ancak kimse bu kadarını beklemiyordu. 2017/18 döneminde Barcelona Neymar’ı gruptan yollamayı çok istemese bile, Fransız takımı 222 milyon euroluk serbest kalma fiyatını ödeyerek yıldız oyuncuyu takımına kattı. 222 milyon euroluk bu fiyat, futbol tarihinde de bir rekorun kırılması manasına geliyordu. Neymar’ın bu transferi, hala uğruna en yüksek bonservis fiyatı ödenenen transfer olarak birinciliğini koruyor.