Arkadaşınızla bir mevzu üzerinde konuştuğunuzu düşünün. Bu bahis üzerinde hararetli bir biçimde konuşurken aklınızda bir niyet belirdi. Başınızın içinde o kanıyı tartıyor, neler yapabileceğinizi düşünüyorsunuz. Bu anda tuvaletinizin geldiğini fark ettiniz ve tuvalete gitmek için kalktınız. Odanın kapısından geçtiğinizde kafanızda kurduğunuz fikir de birden gitti. Ne düşündüğünüzü hatırlamaya çalıştınız lakin hiçbir şey bulamadınız. Daha evvel bu türlü bir şeyle karşılaştınız mı?
Muhtemelen herkesin başına gelen bu olayın bilimsel bir açıklaması olduğunu biliyor musunuz? Kapı eşiği tesiri (Doorway effect) olarak bilinen bu fenomen, bir kapı eşiğinden geçtiğinizde yahut yeni bir odaya girdiğinizde beyinde oluşan bir zihinsel tıkanma nedeniyle gerçekleşiyor. Bir yeri kapayıp açabilen, öbür bir yere geçmenizi sağlayan kapılar, zihninizde bir nevi anahtar vazifesi görüyor. Bilim insanlarının “giriş amnezisi” adını verdiği bu unutma durumu nasıl ve neden gerçekleşiyor, engellemenin yolları var mı gelin bakalım.
Kapı Eşiği Tesiri nedir?
Bilgisayarda oturduğunuzu hayal edin. Oynadığınız oyun bitti ve siz de su içmek için mutfağa hakikat yürümeye başladınız. O anda telefonunuza bir bildirim geldi ve size gelen iletiye karşılık verdiniz. Bu müddette mutfağa vardınız, fakat siz en başta mutfağa ne için gitmiştiniz? Hatırlamaya çalışıyor ancak hatırlayamıyorsunuz. İşte her insanın başına gelen bu duruma kapı eşiği tesiri deniyor.
Kapı eşiği tesirinin unutkanlıkla bir ilgisi yok. Daima değişim halinde olan beynimiz, bir insanın hayatı boyunca kendini geliştirir ve elbette değiştirir. Anıları parçalayarak saklayan beynimiz bu olayları hatırlamada farklı reaksiyonlar verecektir.
Psikologlara nazaran kapı eşiği tesiri neden kaynaklanıyor?
Bu mevzuda araştırmalar şimdi çok erken düzeylerde. Bu hususta birtakım teoriler geliştirilmiş durumda. Bu teorilerden birincisine nazaran bir kapıdan geçip farklı bir odaya girmenin beyinde zihinsel bir tıkanmaya neden olduğu düşünülüyor. Beynimiz, farklı bir ortama girdiğinde bu yeni ortama odaklanmak emeliyle geçmişe dair kimi anıları ortadan kaldırıyor. Bir nevi gereksiz görülen bu anı depoları geriye itilerek yeni ortamın şartlarına odaklanılmış oluyor.
Yaşanılan bu tesirle ilgili oluşan ikinci teoriye baktığımızda ise bunun genetik hafızayla aktarıldığı sonucu karşımıza çıkıyor. Eski periyotlar başta olmak üzere daima tetikte olması gereken insan beyni, yer değiştirildiğinde tüm yoğunluğunu geçmiş vakitten şimdiki vakte yönlendiriyor.
Kapı eşiği tesiri sıhhat durumunu etkiliyor mu?
Bir kapıdan geçtiğinizde yaşadığınız unutkanlık tecrübesi; beyniniz, hafızanız ve bilişsel yeteneklerinizde bir sorun olduğunu göstermiyor. Bu her insanın başına gelen ve aslında beynin çalışma biçiminden kaynaklı olduğu düşünülen bir durum. Haliyle bu durumu yaşamanız bir sıhhat sorunu olduğu manasına gelmiyor.
Bugün sizlere çabucak hemen herkesin başına gelen kapı eşiği tesirini açıkladık. Niyet ve yorumlarınızı bizimle paylaşmayı unutmayın.
Kaynak: 1, 2, 3