Kripto para piyasaları, hayli hareketli bir yılı geride bıraktı. Gerek Bitcoin gerekse başka kripto para üniteleri, geçtiğimiz bir yıllık süreçte rekor üzerine rekor kırdılar. Birtakım kripto para üniteleri ise ziyan üzerine ziyan ettirdiler. Artık, kesimin en kıymetli isimlerinden bir tanesi olan Vitalik Buterin, kripto paralarla ilgili görüşlerini bir bir açıkladı.
Vitalik Buterin, en büyük market hacmine sahip ikinci kripto para ünitesi olan Ethereum’un kurucularından bir tanesi. Bu yüzden yaptığı açıklamalar da çok değerliydi. Dilerseniz lafı daha fazla uzatmadan, Ethereum kurucusunun Twitter üzerinden yaptığı açıklamalara tek tek bakalım.
Ethereum kurucusunun kendi tabiriyle yaptığı “tweet-fırtınası” şöyle
Herkese keyifli yıllar… Bugün, son 10 yılda yazdığım kimi bahislerle ilgili bugün ne düşündüğüm hakkında küçük bir tweet-fırtınası yapmayı düşünüyorum.
2013’te yazdığım bir yazıda Bitcoin’in İranlılar ve Arjantinlilere nasıl yardım edebileceğini anlatmıştım. Buradaki anafikir, Bitcoin’in sansüre karşı dirençli olması ve memleketler arası olacak formda yarar sağlamasıydı. 21 milyonluk arzı değildi. Buna ek olarak sabit coin’lerin de gelişeceğini düşündüğümü söylemiştim. Geçen hafta ise Arjantin’e gittim ve o günkü söylediklerimin yanlışsız olduğunu gördüm. Kripto para adaptasyonu ülkede yüksek fakat sabit coin adaptasyonu da hakikaten çok yüksek. Birçok iş kolu USDT ile çalışıyor. Doğal ki ABD doları daha fazla berbata gidiş sinyali verirse, o vakit işler değişebilir. Yazdığım öteki bir yazıda ise Bitcoin hizmetlerinin her geçen gün daha fazla regüle olmasının sonuçlarına değinmiştim. Buradaki temel argüman da, Bitcoin’in hangi yasal kategoride olup olmadığına bakmadan, akıllı formda değil, teknolojik olarak sansüre karşı sağlam biçimde devletlere direnmesiydi.
Bugünkü görüşlerim ise şu biçimde: Bitcoin’in merkeziyetsizliği, ona karşı yaratılacak çok düşmanca bir regülasyon ortamında bile onun hayatta kalmasını sağlayacaktır. Lakin bu ortamda gelişme gösteremez. Başarılı sansür direnci için, teknolojik sağlamlık ve kamu meşruiyetinin birleşimi gerekir. Dürüst olmak gerekirse, 2015 yılına ilişkin olan PoS ve sharding iddialarım yanlış ve gülünçtü. Pekala buradaki temel yanılgım neydi? Sanırım, yazılım gelişiminin karmaşasını, PoC ile 2014 devri fikirleriyle oluşan uygun bir üretim uygulaması ortasındaki farkı fazla küçümsedim. Mesela, 12 boyutlu hiper-küpler…
Hem son halinin hem de buraya ulaşmak için gidilen yolun kolaylığı açısından bugün, Ethereum araştırma grubu kolaylık konusuna çok daha fazla önem vermektedir. Pragmatik uzlaşmaların daha fazla takdir edilmesi gerekir. Bugün hala, “İnternetin parasının süreç başına fiyatı 5 sentten fazla olmamalıdır” yorumumun %100 ardında dursam da bu 2017 yılının fikriydi. Şu anki gayemiz de buraya gelebilmek. Bu yüzden ölçeklenebilirlik konusunda hala çok çalışıyoruz. ‘Sharding’ konusunda da hiçbir olumsuzluk olmadan yolumuza devam ettiğimizi söyleyebilirim.
- Blockchain 1.0: Her düğüm her şeyi indirir ve fikir birliği de vardır.
- BitTorrent: Her düğüm sadece birkaç şey indirir, ancak fikir birliği yoktur.
- İdeal: BitTorrent gibisi verimlilik fakat blok zinciri gibisi fikir birliği…
2012 yılında iş delilinin güç harcaması konusunda özür dileyen biriydim. Lakin güzel ki, 2013 yılında pay delili konusunda optimist hale geldim. Bunun düzgün bir alternatif olduğuna inandım. Bu durum aslında, sahip olduğum daha geniş bir entelektüel evrimi yansıtıyor:
‘X savunmam gereken şeydir, bu yüzden X için uygun olan her şey hakikat olmalıdır’dan ‘X’i seviyorum ancak X’in kusurları var ve Y onları düzeltiyor, bu yüzden ben artık X+Y’yi destekliyorum’
Altcoinler bu kadar yeterli olmadan evvel de onları seviyordum. 2013’te, Ethereum’dan 2 ay evvel yazdığım iki yazıda şunları belirttim;
- Farklı zincirler, farklı amaçlara götürür.
- Çok fazla zincire sahip olmanın maliyeti azdır.
- Ana takımın kusurlu şahıslardan oluşmasına karşı bir tahlil yolu oluşturulmalı.
Bunlara katılıyor musunuz? Üstteki argümanların birden fazla, bugün çok daha az savunulabilir durumda… Zira zincirler daha üniversal, uygulamalar daha karmaşık ve bu da köprülemeyi daha riskli hale getiriyor ve 2. katmanda denemeler çok daha yapılabilir durumda… Fakat hala 2. katmanlarda kimi şeylerin yapılamayacağını düşünüyorum. Bu yüzden farklı 1. katman projelerine de hala yer var.
Bitcoin Cash konusunda çok daha iyimserdim. Ölçeklendirme savaşında büyük blokların, küçüklerine oranla daha kıymetli olduğu tartışmasına katılıyordum. Bugün ise BCH’yi daha çok bir başarısızlık olarak sayabilirim. Buradaki ana fikrim de, bir isyan etrafında kurulan topluluklar, uzun vadede sıkıntı devirlerden geçerler. Zira hamaseti, bir yetkinlikten daha önde meblağlar. Daha akıllı bir yoldan gitmek yerine, direnişin etrafında toplanırlar.
2016 ve 17’de, birine Uniswap’ı inşa etmesi için cesaret vermiştim. Açıkçası o paylaşımlarımla da gurur duyuyorum “Gerçekten kolay ve aptalca bir şey yap” fikrini burada söylemiş olsam da, birebir şeyi ben PoS ve Sharding mevzularında fazla yapamadım. Bu çok uzun sürdü.
Ethereum teknik incelemesinde öngörülen uygulamalar:
- ERC-20 stili token’lar
- Algoritmik sabit paralar
- Alan ismi sistemleri (ENS gibi)
- Merkeziyetsiz evrak saklama ve bilgi işlem
- DAO’lar
- Para çekme limiti olan cüzdanlar
- Oracle’lar
- Tahmin piyasaları
2014’te stable coinlerle ilgili de ayrıntılı bir yazı yazmıştım. Bu yazının büyük bir kısmında, blok zinciri datalarını (ör. PoW farkı) uydurma fiyat varsayımı yapmak için kullanarak, oracle’sız bir sabit coin’e sahip olup olamayacağınız sorusunu ele almıştım. PoS değişimi nedeniyle bu hususta şu anda daha karamsarım. Yeni oracle’lara muhtaçlığımız var. Ve şayet biz ABD dolarının çöküşüne karşı stable coinleri sağlam yapmak istiyorsak, daha faal bir yönetişime gereksinimimiz var.
Sonuçlar:
- Politika ve büyük ölçekli insan örgütlenmesi hakkındaki fikirlerim o vakitler daha safçaydı. Kolay ve eksiksiz biçimsel modellere fazla odaklanmıştım ve kültürün zorluklarını iddia etmemiştim. Ancak artık ediyorum.
- Bitcoin maksimalistliğinin en çılgın noktalarından kaçmak için âlâ içgüdülerim vardı. Ve birkaç küçük kusur yapmama karşın bunlardan çabuk kurtuldum.
- X’in yanlışlıklar yapması, X’e karşı yapılan isyanın da düzgün gideceği manasına gelmez. Bu da siyasetin zorluklarından biridir.
- Teknolojide, üretim yazılımı geliştirme bahislerinden çok soyut fikirler konusunda daha sık haklıydım. Vakit içinde ikincisini anlamayı öğrenmek zorunda kaldım.
- Şu anda, geçmişte olduğundan daha fazla basitliğe gereksinimimiz olduğunun farkına varmış durumdayım.